1. Kapadokya Montessori
2. Makaleler
3. Okul Öncesi Dönemde Değerler Eğitimi

Okul Öncesi Dönemde Değerler Eğitimi

Değerler, insan davranışlarını açıklamada temel bir öneme sahiptir. Değerler, insanların tutum ve davranışlarını etkileyerek, tutum ve davranışları biçimlendirme ve yönlendirmede önemli rol oynamaktadır. Değer, insanların çoğunluğu tarafından üzerinde uzlaştıkları ve paylaşılan gerçek davranışlardır. Nesilden nesile aktarılan, kendine, ailesine, çevresine ve tüm insanlığa faydalı bireyler yetiştirmeyi sağlayan, öğretilebilir ve öğrenilebilen olgular değer eğitimi olarak tanımlanmıştır. Birçok ülkede öğretmenlerin ve ebeveynlerin görevleri arasında temel değer ve ahlak standartlarını gelecek nesillere aktarmak gelmektedir.

Günümüzde niçin değerler eğitimi gereklidir denildiğinde ebeveynler ve eğitimciler olarak, çağın getirdiği olumsuz (yalan söyleme, kopya çekme, hırsızlık vb. gibi) davranışlardaki artış, kişisel ve toplumsal sorumluluk bilincinde azalma, artan şiddet eğilimleri ve kendine zarar verici davranışlardaki (madde bağımlılığı ve intihar vb. gibi) artış düşünmemiz gereken konular arasında yer almaktadır. Değişen ve gelişen dünya ile beraber televizyon, bilgisayar oyunları, sinema, dergi, internet, oyuncaklar ve reklamlar aracılığıyla bütün sanal dünya çocuklarımızın sosyal çevresini oluşturmaktadır. Aile ve okul tarafından verilen değerler ile sanal dünyanın verdiği değerler ise çoğu zaman farklılık göstermektedir. Bu noktada anne babaların ve eğitimcilerin işleri daha da zorlaşmaktadır. Sürekli değişim içinde olan değerler ile bunlarla baş etmek zorunda kalan ve değer karmaşası yaşayan çocuklar için değer aktarımı daha önemli bir konu haline gelmiştir. Yaka, Yalçın ve Denizli’ nin (2014) yaptıkları bir çalışmada, ailelerin öncelikle okul öncesi eğitimde özgüven sahibi olma, dürüst olma ve sorumluluk sahibi olma gibi kişisel değerlerin öncelikli verilmesini istedikleri; bununla birlikte çevreye duyarlı olma ve barışçıl olma gibi değerleri çok fazla önemsemedikleri; kibarlık, cömertlik, yardımseverlik, başkalarının duygularını anlama gibi insan ilişkilerinde önemli olan değerlerin ise aileler tarafından tercih edilmediği fark edilmiştir. Ayrıca, yüksek sosyo-ekonomik düzeyde yer alan aileler kişisel değerleri ön plana çıkarırken, düşük sosyo-ekonomik düzeyde yer alan ailelerde ise akademik değerlerin ön plana çıktığı görülmüştür. Oysa ortak değerler oluşturamayan bir toplumun bütünleşme değil, tersine toplumsal çözülme yaşaması kaçınılmaz bir gerçektir. Bu yüzden çocuklarımızın bilişsel gelişim alanlarını desteklerken sosyal-duygusal gelişim alanlarını, ahlak gelişimlerini ve kişilik gelişimlerini de destekleyerek evrensel ve toplumsal değerleri kazanmalarını sağlamak gereklidir.

Ailede değerler eğitiminin temel amacı, çocukların kendisi ile barışık, topluma katkı sağlayan bireyler yetiştirmek ve karşılaştıkları durumlarda iyi ile kötü, doğru ile yanlış arasında doğru seçimler yaparak hareket etmelerini sağlamaktır. Aile de değerler eğitimi hem dolaylı (model alma, taklit ve özdeşleşeme yoluyla) olarak yapılmakta hem de aile bireylerinin doğrudan uyaranlar ile bilinçli olarak yaptığı çalışmalar ve telkinlerle yapılmaktadır. Ailelerin çocuklarda daha iyi bir karakter oluşturabilmek için dikkat etmeleri veya göz önünde bulundurmaları gereken hususlar şu şekilde sıralanabilir:

1. Evinizde iyi karakterin oluşmasının önemli bir önceliği olmalıdır.
2. Öncelikle iyi bir örnek ve model olunuz. (Yetişkinlerin, çocuklara sunduğu örnekler iyi, somut ve olumlu örnekler olmalı.)
3. Bu ağır yükü tek başınıza taşımayarak diğer aile bireylerinden yardım alınız.
4. Çocuğunuzun okul hayatında etkili olmalı ve haberdar olmalısınız.
5. Çocuğunuzun aklına ve kalbine nelerin girdiğini kontrol etmelisiniz.
6. Temel kuralların ve değerlerin öğrenilmesinde sabırlı olmalısınız.
7. Konuşmalarınıza dikkat etmelisiniz ve ahlaki bir dil kullanmalısınız.
8. Çocuklara öğüt vermeden doğru ve yanlışlar hakkında konuşulmalıdır.
9. Çocuklar, yetişkinlerin çaba harcadığı, savunduğu değerleri öğrenirler. Çocukta bu durumu örnek alacak ve o hedefe ulaşmaya çalışacaktır.
10. Çocuklar ailelerinin beklentilerini yerine getirmekten hoşlanırlar, kendilerini iyi hissederler bu yüzden ebeveynlerin uygulanabilir standartlar belirleyerek çocukları uymaları için yüreklendirmeleri gereklidir.
11. Çocuklar yaşadıkları ortamda ki sınırları ve kuralları bilmeye ihtiyaç duyaralar, kurallar yaşamın önemli bir parçasıdır ve bunlarla başa çıkmayı öğrenmeleri gereklidir.
12. Davranışlara ilişkin kurallar iyi tavırlar olarak adlandırılmalıdır. Çocuğun bireysel gelişimini, ilgi ve yetenekleri göz önünde bulundurarak, toplum içerisinde deneyim yaşayabileceği fırsatlar sunulmalıdır.
13. Çocuğun duyguları anlaşılmaya çalışılmalı, kendini ifade etmesine olanak sağlanmalı, kendi davranışları üzerine düşünmesi sağlanmalı ve sorumluluk kazandırılmalıdır.
14. Çocuklar yetişkinlerin sundukları örneklerden öğrenirler, bu yüzden günlük etkinlikler içinde çocuklarla birlikte değerlere ilişkin uygulamalar yapmalıdır.
15. Çocuklara değerler konusunda kitaplar okunarak bilgi sahibi olmaları sağlanabilir.
16. Aile içinde beraber yapılan etkinlikler, aile bireylerinin birbirlerine ayırdıkları zaman dilimi ve özel paylaşımlar değerlerin öğretilmesi için fırsatlar sunmaktadır. Bu zaman diliminde değerler ile ilgili aktiviteler yapılabilir.

Dr. Öğretim Üyesi Münire AYDİLEK ÇİFTÇİ

Sağlık Bilimleri Yüksekokulu

Çocuk Gelişimi Lisans Bölüm Başkanı/ Yaratıcı Drama Eğitmeni

Kaynakça:

Erbil Kaya, Ö. M. (2015). Okul Öncesi Dönemde Değerler Eğitiminde Okul-Öğretmen ve Ailenin Rolü. Okul Öncesi ve İlkokul Döneminde Değerler Eğitimi, (Ed. Yağan Güler, S.). Ankara: Eğiten Kitap.

Kılınç, F. E. (2015). Değerler Eğitiminin Tanımı, Önemi ve Kapsamı. Okul Öncesi ve İlkokul Döneminde Değerler Eğitimi, (Ed. Yağan Güler, S.). Ankara: Eğiten Kitap.

Yaka, Ş. , Yalçın, D. , Denizli, E. (2014). Okul Öncesi eğitimde verilecek öncelikli değerlere ilişkin veli görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 12, (28), 169-192.