1. Kapadokya Montessori
2. Makaleler
3. Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi

Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi

Anemi yani kansızlık, vücudun dokularına yeterli oksijen taşımak için yeterince sağlıklı kırmızı kan hücrelerinin olmadığı bir durumdur. Demir eksikliği anemisi ise demir eksikliği sonucu hemoglobin miktarının azalmasıdır. Bebeklik ve çocukluk döneminin en sık görülen kan hastalığıdır. Her yaş döneminde görülebilmekle beraber özellikle 6-24 ay arası çocukluklarda daha sık olarak karşımıza çıkmaktadır.

Çocuklarda demir eksikliği anemisine yol açan başlıca nedenler; demir ihtiyacının artması, demir alımında yetersizlik, yetersiz emilim ve demir kaybıdır. Çocuklarda demir ihtiyacı hızlı büyümenin olduğu bebeklik (0-2 yaş) ve ergenlik dönemlerinde çok artmaktadır. Ayrıca ergenlik çağındaki kızlarda adet kanamalarının başlaması ek demir kaybına neden olup demir eksikliği anemisinin ortaya çıkışını kolaylaştırabilir. Zamanında doğmuş normal bebeklerde mevcut demir depoları, 5. aya kadar yeterli olmaktadır.

Demir eksikliği anemisinde belirtiler spesifik değildir ve yavaş gelişir. Hafif eksiklik durumları genellikle belirtisizdir; ancak tarama ve başka amaçlarla yapılan kan tetkiklerinde ortaya çıkarılır. Ağır eksiklik durumlarında ise aşağıdaki belirtiler ile karşılaşılabilir.

• Deri, mukoza ve tırnak yataklarında solukluk
• Ağız ve dilde yaralar
• Yutma güçlüğü
• Toprak, duvar sıvaları, kömür, tel parçaları, kum ve kil gibi yabancı maddeleri yeme isteği (PİKA)
• Çarpıntı, nefes darlığı
• Vücutta yorgunluk, halsizlik
• Kalpte üfürüm duyulması
• Konjunktiva da solukluk
• Gözün beyaz kısmının mavi renk alması
• Sık tekrarlayan enfeksiyonlar
• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Konsantrasyon zayıflığı, sinirlilik
• Zeka seviyesinde düşmeler
• Okul başarısında gerileme
• Bebeklerde uğunma-katılma nöbetleri
• Büyüme gelişme geriliği
• Saçlarda dökülme
• Tırnaklarda kırılma

Demir eksikliği anemisi tedavisinde demir preparatlarının ağızdan çocuğa verilmesi ilk denenecek tedavi şeklidir. Verilen demir ilaçlarını günde bir ya da iki kez yemeklerden en az yarım saat önce kullanılması uygundur. Tedavi sonrasında kan düzeyi normale bile gelse vücuttaki demir depolarının doldurulması için tedaviye 2-3 ay daha devam edilmelidir. Demir eksikliği anemisinin yeniden gelişmemesi için nedene yönelik önlemler alınmalı, demirden zengin besinlerin kullanılması, demir emilimini bozan süt, çay ve kepekli gıdaların demir preparatları ile birlikte alınmaması, C vitamininden zengin portakal suyu gibi emilimi arttırıcı besinlerle verilmesi sağlanmalıdır.

Demir içeriği yüksek besinler:

• Dana ve koyun eti
• Tavuk eti
• Sakatatlar; Karaciğer, böbrek
• Balık
• Soya fasülyesi
• Yumurta
• Kuru baklagiller
• Kuru meyveler (Kuru üzüm, kuru kaysı..)
• Pekmez
• Yeşil sebzeler
• Fındık, fıstık, susam, tahin

Demir eksikliği, Türkiye’de anemi nedenleri arasında halen en sık görüleni olması sebebiyle, toplum sağlığını etkileyen önemli bir sorundur. Dolayısıyla demir eksikliğinin çocuklarda gelişiminin önlenmesi önceliklidir.

Demir eksikliği anemisinden korunmada dikkat edilecek hususlar şöylece sıralanabilir.

• Anne sütü ile beslenmeye önem verilmesi ve ilk 6 ay anne sütü dışında bir ek gıda verilmemesi, 6 aydan sonra ise demirden zengin besinlerin ek gıda olarak seçilmesi
• Günlük inek sütü tüketiminin yarım litre ile sınırlandırılması
• Tüm bebeklere doğumdan 4 ay sonra demir preparatlarının başlanması ve en az 1 yaşına kadar devam edilmesi
• Çocuklar tamamen sağlıklı bile olsa doğumdan 9-12 ay sonra kan sayımının yapılması ve sonrasında da yılda bir kez kan kontrolü.

Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin Ergün

Sağlık Bilimleri Yüksekokulu

Çocuk Gelişimi Lisans Programı