1. Kapadokya Montessori
2. Makaleler
3. Çocuk-Erkil Aileler

Çocuk-Erkil Aileler

Çocuklarımızın bizim için anlamı nedir? Bu soruya hepimizin cevabı hemen hemen aynı olacaktır.’’ Çocuklarımız bizim her şeyimiz’’ Evet çocuklarımız her şeyimiz. Onların iyi birer insan olarak yetişmesi için elimizden geleni hatta çok daha fazlasını yapmak hepimiz için oldukça önemli. Ancak bakıyorum da bunu yaparken son yıllarda bu ilginin biraz dozunu kaçırdık galiba. Böyle miydi eskiden çocuğun anlamı? Kendi içinde yetiştiğimiz ana erkil, baba erkil aile modelinde çocuk sıradandı, doğduğu andan itibaren evde iktidar çocuğa teslim edilmezdi. Kurduğumuz ailemizin içine çocuk gelir ve önce aileye sonra çevreye uyum sağlar ve bu uyum sağlama süreci içinde kişiliği de gelişirdi. Peki; biz ne ara "çocuk erkil aileler" haline geldik, çocuklar ne zaman iktidarı ele geçirdi. Çocuklar evdeki tek hakim; ne yeneceğine, ne seyredileceğine, nereye gidileceğine onlar karar veriyor...
 

Reklamları izliyorsanız tümüyle çocuklara yönelik olduğunu görürsünüz. Bu arada bir dipnot vermiş olayım. Bir toplumun yapısını, gidişatını öğrenmek için reklamları analiz etmek iyi bir seçenektir. Pazarlamacılar çözmüş bu dinamiği, tüm ürün pazarlamalarında hedef çocuklar. Çünkü evde alınacak tüm ürünlerde çocukların fikri soruluyor.
 

90’lı yılların başından itibaren ebeveynlere çocukları ile arkadaş olmaları söylenmeye başladı ve böylece çocuklar iktidara geldi. Şimdi bu iktidarı ele geçirmek çok mümkün görünmüyor. Günümüzde çocuğun ailedeki rolünün "çocukluk" olduğu, anne babanın da anne baba olması gerektiği vurgulansa da artık ipin ucu kaçmış görünüyor. Arada kayıp nesillerin neler yaşayıp göreceği çok da sürpriz değil.

Çocukluğunda tüm sorunlardan uzak tutmaya çalıştığımız, sorunla karşılaşınca da çocuğun haberi bile olmadan çözümü ayaklarının altına serdiğimiz çocuklarımızın yetişkinliğinde mükemmel bir insan olmasını bekliyoruz. Sokağın yani çevrenin olumsuz etkilerinden korumak adına çocuklarımızı teknoloji bağımlısı, televizyon karşısında yemek yedirebildiğimiz, obez insanlar haline getiriyoruz. Üzüntü, hayal kırıklığı gibi olumsuz duygularla tanıştırmamak adına ebeveynler olarak ıssız adamlar yetiştiriyoruz. Artık yoklukla hiç tanışmamış, daha istemeden her şeyi önüne serdiğimiz, gereğinden fazla özgürlük tanınmış ama neredeyse hiç sorumluluk verilmemiş, elini sıcak sudan soğuk suya sokmamış, mızmız, şımarık ve saygısız çocuklarımız var.

Anne babalar hayatlarını sadece çocuklarının mutlu olması, eğlenmesi, keyif alması ve isteklerinin gerçekleşmesi üzerine kuruyor ve dünya onların etrafında dönüyor duygusuyla yetişiyorlar. Oysa kendisine zaman ayırmayan, kendisi için hayatı yaşamayan ebeveynlerin hayal kırıklıkları da daha büyük yaşanıyor. Biz böyle yaptıkça çocuklarımız da dünyanın kendi etrafında döndüğü düşüncesine kapılıyor. Sonra karşılaştığı küçük engelleri bile nasıl çözeceğini bilmediği öğrenmediği için ve her şey kendisine hak olduğu için engelleri ortadan kaldırmayı da bir hak olarak görüyor. Böyle olunca da kız arkadaşı tarafından terkedildiği için canına kıyan, kopya çektiği için disipline başvuran hocasını öldüren; engellenme eşiği düşük, her şeyi maddiyatla elde edeceğini düşünen son derece bencil, sorumluluk almamak adına evliliğe bile sıcak bakmayan, evlense bile çocuk sorumluluğu almak istemeyen gençlerle karşılaşıyoruz.

Çocuk-erkil ailelerin çoğaldığı ve bu ailelerden yetişen çocukların oluşturduğu sorunlu bir topluma doğru koşar adım gidiyoruz. Sevgisiz ve şiddet kullanarak çocuk yetiştirmek ne kadar tehlikeliyse abartılı bir sevgi, büyük bir hoşgörü ve özgürlükle çocuk yetiştirmek de bir o kadar tehlike oluşturur. Gerektiğinde destek olacağız, sevgi göstereceğiz tabi ki boş bırakmayacağız ama dozunu kaçırmadan.

Peki ne yapmalıyız?

Doğduğundan itibaren tüm ev ortamını ona göre hazırlamak yerine, bizim ortamımıza uyum sağlamasını desteklemeliyiz, o uyurken kuş uçurtmamak yerine o ortamda uyumaya alışmalı. Sonuçta alışkanlıklarını biz oluştururuz. Zekanın en sevdiğim tanımı ‘’uyum sağlayabilme yeteneğidir’’şeklinde olan tanımıdır. İyi çocuk yetiştirmenin çocuğu bilgiye boğmakla değil, çocuğun bilgiyi kendisinin bulmasını sağlamakla gerçekleştiğini kabul etmemiz gerekir. Bir yere kadar bilgi de önemli değil, zaten iyi karakterli çocuklar yetiştirebilirsek çocuk bilgiye her şekilde ulaşacaktır. “Önce yaptıklarımızla örnek olmalı, sonra yaşına uygun işleri tecrübe etmesine fırsat vermeliyiz. Çocuğun yapacağı hataları, onun için öğrenme fırsatı olarak görmeli ve en önemlisi onu olduğu gibi kabul edebilmeliyiz. İyi yaptığı şeylerin yanında hiç yapamadığı veya iyi yapamadığı becerilerde mutlaka olacaktır. Önce biz onu mükemmel bir varlık olarak değil de hataları ve eksik yanları ile kabul edip, onun da kendisiyle ilgili gerçekçi beklentiler geliştirmesini sağlamalıyız. Yeteneklerinin üstünde beklenti oluşması durumunda çocuk ciddi bir baskı hisseder, bu baskı onu yanlış yollara götürebilir.

Çocuk için en kötü şeylerden birisi de kuralsızlık. Ailenin önceden belirlediği ve üstünde fikir birliğine vardığı kurallar önce ebeveyn tarafından örnek alınması açısından uygulanır ve çocuk bu kurallara uymayı eninde sonunda öğrenir. Bunun için kararlı olunması yeterlidir. Okul öncesi velilerle yaptığım görüşmelerde velilerimizden okul kuralları ile ilgili çocuklarının ‘’okulda kurallara uyulur’’ dediklerini ama evde aynı kurallara uymak istemedikleri şeklinde geribildirimler alıyorum. Bunun nedeni, okul çocuk için otoriteyi temsil ediyor ve koyduğu kurallar pazarlığa açık değil. Çocuğa 'hayır' demenin herhangi bir yanlış taraf yoktur. Ama bu konuda kararlı olunmalı. 'Hayır' deyip, çocuk mızmızlandıktan sonra pes ederseniz, çocuğa mızmızlanmanın etkili bir yol olduğunu öğretmiş olursunuz.

Son dönemlerde okul öncesi eğitimde uygulanan yöntemlerden biri olan montessori eğitiminin bu kadar revaçta olmasının nedeni de bu zaten. Bu yönteme göre çocuk yapılandırılmış doğal bir çevrede özgürce hareket ederek ve kendisi için özel olarak hazırlanmış doğal materyallerle etkileşime girerek kendi öğrenme sürecini yapılandırabilir. Çocuğun özgürlüğü kısıtlandığında ve sürekli engellendiğinde bir yetişkin tarafından kontrol edilen dıştan denetimli, kendi kendine yeterli gelmediğini düşünerek öğrenme için harekete geçemeyen bir birey olarak büyümesi kaçınılmazdır. Hatta bu çocuklar yaşamı boyunca kendisine devamlı bir şeyler öğretilmesini bekleyen bireyler olarak karşımıza çıkabilirler.

Çocuğun özgür olması her istediğini, istediği zamanda yapabilmesi anlamına mı gelmektedir?

Montessori yönteminde bahsedilen özgürlük; iç disiplini gelişmiş olan bireylerin kendisi için doğru seçimler yapma ve mantıklı düşünebilme yeteneğini geliştirmesi anlamına gelmektedir. Çocuk içsel gelişiminin bir ihtiyacı olarak başlattığı amaçlı bir görevi üstlenir ve dikkatini o görev üzerinde uzun süreler yoğunlaştırabilir. Geleneksel eğitim anlayışında çocuklara özgürlük verildiğinde disiplinden söz etmenin çok mümkün olamayacağı düşüncesinin aksine Montessori yönteminde özgürlük ve disiplin bir arada ele alınmıştır. Özgür olan birey kendi iç disiplinini oluşturur, sürekli dışardan güdülmeye ihtiyaç hissetmez.

Montessori eğitimi özgürlük ve disiplini sağladığı gibi, çocuğun güvenliğini sağlar, bağımsızlığını teşvik eder ve çocukta öğrenme isteği oluşturacak fırsatlar yaratır. Öğrenmede deneyim, aktivitede bulunmak ve problem çözmek en önemli unsurlardandır. Çocuk en iyi yaparak, yaşayarak öğrenir. Tüm bu farkındalıkların ışığında ‘’iyi insan yetiştirmek ‘’ en önemli görevimiz olmalıdır. İnsan-erkil ailelerin içinde iyi insan yetiştirebilmek dileklerimle.

Psikolog Ögr. Gör. Demet Vadi

Kapadokya Meslek Yüksekokulu

Çocuk Gelişimi Önlisans Program Başkanı