1. Kapadokya Montessori
2. Makaleler
3. Düz tabanlık (Pes Planus) Nedir? Çocuklarda Nasıl ...

Düz tabanlık (Pes Planus) Nedir? Çocuklarda Nasıl Fark Edilir?

Çocukluk çağında birçok ebeveyn çocuğunun ayak tabanında çökme olduğundan şikayet eder. Bu durum ne kadar doğrudur ve ne kadar dikkate alınmalıdır?

İnsan ayak tabanının iç kısmında uzunlamasına seyreden doğal bir oyuk bulunmaktadır. Buna medial longitudinal ark denir. Bu oyukluğu, ayağa şeklini veren kemiklerin dizilimi ve bacaktan başlayıp ayak tabanından geçen kaslar meydana getirir. Doğumdan itibaren 3-4 yaşlarına kadar bu oyuğun görülmemesi veya var olan oyuğun, üzerine ağırlık verildiğinde kaybolması normal kabul edilmektedir. Bu durumun sebebi bebeklerde ayağın oyukluğunu dolduran bir yağ dokusunun bulunmasıdır. Kemiklerin gelişmesi, eklemlerin ve bağların stabil çalışması ve kasların kuvvetinin artmasıyla beraber oyuk normal görüntüsünü alır ve üzerine yük bindirilse bile kaybolmaz. Bu süreç ilk 7-10 yılı bulabilir.

Ayak iç-uzun oyukluğunun insan anatomi ve fizyolojisinin dışına çıkarak görülmeme durumuna düz tabanlık (pes planus) denir. Düz tabanlığın belirtileri ayak tabanında ve/veya bacağın (ayak bileği ile diz eklemi arasındaki bölgeye bacak denir) arkasında ağrı, uzun süre yürümelerde çabuk yorulma ve yalnızca tabanın düzleşmesi şeklindedir. Düz tabanlık görülen bireyler içe basarlar. Bu bireylerin ayaklarına arkadan bakınca topukların dışa dönük olduğu görülür. Düz tabanlık esnek (fizyolojik) veya rijit (patolojik) olabilir. Esnek düz tabanlık görülen ayağın üzerine basılınca tabanda çökme meydana gelir ve taban düzleşir, üzerinden ağırlık kaldırılınca ayak normal şeklini tekrar alır. Rijit düz tabanlıkta ise ayak taban yüksekliği her durumda normal seviyelerin altındadır. Ağırlık bindirip bindirmemek bu durumu değiştirmez.

Halk arasındaki inanışa göre düz taban olan çocuklar spor yaparken zorlanır hatta beden eğitim derslerinden muaf tutulurlar, asker veya polis olamazlar.

Obezite, ailede düz taban öyküsü, eklem iltihaplanması ve kas zayıflıkları düz tabanlığa sebep olarak gösterilebilir ancak hangi etkenin daha fazla olduğu henüz bilinmemektedir. Yapılan çalışmalar ayakkabı giymenin düz tabanlığı arttırdığını kanıtlamıştır. 2300 çocuk üzerinde yapılan bir çalışmada erken çocukluk döneminde terlik, sandalet, bot giyenlerde düz taban görülme sıklığının giymeyenlere göre daha yüksek olduğu sonucu bulunmuştur. Başka bir çalışmada şehir merkezinde yaşayan çocuklar ile taşrada yaşayan çocuklar kıyaslanmış ve şehirde yaşayanlar çocuklarda düz taban görülme sıklığının daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Çocuğunuzun düz taban olup olmadığını ev ortamında öğrenmek için aşağıdaki yöntemleri deneyebilirsiniz.

1. Çocuğunuzun ayaklarının altını boyayın ve bir kağıda bastırın. Oyuk olması gereken yer kağıt üzerinde iz bırakmamalıdır.
2. Çocuğunuz ayakta iken başparmağını kaldırın. Bu pozisyonda oyukluk oluşmalıdır.

Yöntemlerin kesin sonuç vermeyeceğini, kesin tanının hekim tarafından konması gerektiğini unutmayın.

Düz taban tedavisinde hastanın yaşı, cinsiyeti (erkeklerde oran biraz daha fazladır), düz tabanlığın çeşidi, düz tabanlığın sebebi ve semptomların görülüp görülmemesi önemlidir. Herhangi bir belirti vermeyen esnek düz taban görülen vakalarda tedavi uygulanıp uygulanmayacağı tartışmalıdır. Böyle bir durumda paniğe kapılmamalı, çocuğun yaşı göz önünde bulundurulmalı ve evde uygulanacak basit egzersizlerle ilerleme kontrollü bir şekilde yürütülmelidir. Ortopedik ayakkabı önerileri ise bu dönemde uzak durulması gereken bir seçenektir. Yapılan çalışmalar ortopedik ayakkabıların esnek düz tabanlığa faydasının olmadığını göstermektedir. Yalın ayak farklı zeminlerde (örneğin deniz kenarında kumda veya arazide toprak üzerinde) yürüme çok daha etkili bir yöntemdir.

7-10 yaşında, yürürken ağrıları olan ve rijit düz tabana sahip çocuklarda ise kesinlikle doktor kontrolüne ihtiyaç duyulmaktadır. Özel üretim topuk destekli tabanlık kullanımı bu dönemde tercih edilebilir ancak sonuçlar tartışmalıdır. Bu dönemde fizyoterapist eşliğinde ayak egzersizleri uygulanabilir. Parmak ucunda, topuklarda, ayağın iç ve yan kısımlarında yürüme, çıplak ayakla farklı zeminlerde yürüme, ayak altına konan bir topu yuvarlama, ayak altına konan bir çarşafı toplayıp düzeltme vb egzersizler ayak tabanındaki kasları kuvvetlendirebileceği gibi tabanın normal görüntüsüne kavuşmasına da yardımcı olabilir.

İlerlemiş vakalarda ise ameliyat tercih edilebilir. Genellikle 10 yaşın altındaki çocuklarda ameliyat tercih edilmez ancak altta yatan sebep bu durumu değiştirebilir. Ameliyat ayak tabanını oluşturan yumuşak doku, kaslar, kemikler ve eklemlere yönelik yapılabilmektedir.

Öğr. Gör. Kadirhan Doğan

Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Lisans Programı

Sağlık Bilimleri Yüksekokulu