Çocukların da Söyleyecek Sözleri Var

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 20 Kasım 1989 yılında Çocuk Hakları Sözleşmesi kabul edilmiştir ve 20 Kasım ‘Dünya Çocuk Hakları’ günü olarak kutlanmaktadır. Türkiye ise 29-30 Eylül 1990 tarihlerinde geçekleşen zirvede bu sözleşmeyi imzalamıştır ve 9 Eylül 1994 yılında sözleşme Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından da onaylanmıştır (UNİCEF, 2007). Bu sözleşmeyi imzalayan devletler; ırk, din, dil yaş gözetmeksizin çocukların yaşama, gelişme, katılım ve korunma haklarından sorumlu olmaktadırlar.

Sözleşmede ihmal istismarı önleme ve yaklaşım, mülteci çocuklar, çocuk işçiler, çocuktan sorumlu kişilerin hak ve ödevleri, ulusal ve uluslar arası alanda çocuklarla ilgili hukuki kararlara ilişkin yol gösterici maddeler, kısaca çocuğun korunma, gelişime, yaşama ve katılım haklarına ilişkin maddeler yer almaktadır.

Sözleşme 54 maddeden oluşmaktadır. İlk 41 madde çocukların temel haklarından, 42-54 maddeleri ise sözleşmeyi imzalayan devletlerin sözleşmeye uyma, uygulama, raporlama gibi ilkelerden bahsetmektedir. Sözleşmede yönlendirici olarak gösterilen 4 temel ilke bulunmaktadır Bunlar; Madde 2 (Ayrımcılık Maddesi); sözleşmedeki haklar ayrım gözetmeksizin her çocuk için geçerlidir, Madde 3 ( Çocuğun Yüksek Yararı); her koşulda bireyler, kurum ve kuruluşlar çocuğun yüksek yararını gözetmek zorundadırlar, Madde 6 (Yaşama ve Gelişme Hakkı); çocuğun sağlıklı bir şekilde gelişimini tamamlayabilmesi için devletler çaba göstermelidirler ve son olarak Madde 12 (Katılım) çocuklar kendilerini ilgilendiren konularla ilgili özgürce fikirlerini belirtme hakkına sahiptirler (UNİCEF, 2007)

Alan yazın tarandığında günümüze deyin yapılan araştırmaların genel olarak çocuğun korunma, gelişme ve yaşama hakları doğrultusunda olduğu, katılım haklarının daha az işlendiği görülmüştür(Karaman-Kepenekci & Aslan, 2011;Turan, 2011; Türkyılmaz & Kuş, 2014; (Gültekin, Gürdoğan Bayır, & Balbağ, 2016). Bu yazıda da çocukların; katılım haklarına ve bu konu ile ilgili de ailelerin ve çocukların farkındalıklarını desteklemeye yönelik konular ele alınacaktır.

Çocuk Hakları Sözleşmesinin 12. Maddesi; taraf devletlerin çocukların kendilerini ilgilendiren konularda özgürce fikirlerini ifade etmeleri ve bu fikirlere saygı duyulmasının özeni ile ilgilidir. 13. Madde; çocuğun düşünce ve fikirlerinin ülke sınırlarına bağlı olmaksızın; yazılı, sözlü, basılı, sanatsal ya da çocuğun seçeceği herhangi bir kanal yoluyla özgürce ifade edilmesiyle ilgilidir. Çocuklar demokratik karar alma süreçlerinde belediyeler, kaymakamlıklar, valilikler, muhtarlıklar vb. düzeylerde fikirlerini bildirebilirler, sosyal hayata katılabilirler ve hak talebinde bulunabilirler.

Peki, çocuk katılımının yararları nelerdir?

  • Çocuklar demokrasi kavramını öğrenir ve uygularlar, hak ve sorumluluklarının farkına varırlar,
  • Toplumun bir parçası olurlar ve toplum sorunlarına duyarlılık geliştirirler,
  • Problemlere çözüm ararlar,
  • Sorumluluklarının bilincinde olurlar, iletişim becerileri kuvvetlenir,
  • Kendi fikirleri ile alınan kararlara daha kolay uyum sağlarlar ve sadık olurlar,
  • Empati kurarlar ve diğerlerinin fikirlerine de saygı duyarlar,
  • Kendi fikirlerinin önemli olduğunu görürler ve ‘birey’ olurlar(Gürkan & Koran, 2014)

Çocukların katılımını desteklemek için neler yapabiliriz?

  • Eğer çocuğu ve aileyi ilgilendiren bir karar alınacaksa çocuğun nasıl hissettiği ya da konu ile ilgili fikirlerini almak ve ortak karar vermek gereklidir.
  • Çocuk bir ‘birey’ olarak görülmelidir.
  • Fikir ve görüşlerine saygı duyulmalıdır.
  • Emir ya da yaptırımlardan ziyade çocukla ortak bir paydada buluşulmalıdır.
  • Etkili iletişim yollarını kullanmak, çocukla aynı dili konuşmak, çocuğa karşı saygılı olmak önemlidir. (UNİCEF, 2009)

Bir sabah uyandınız ve hava soğuk. Çocuğunuzun üşümemesi için bugün en kalın kazağını ve çorabını giydirmek istiyorsunuz. Ama o, sizin tercih etmediğiniz başka bir kazak giymek istiyor. Üşümemesi için kendi tercihinizi giydirdiniz ve o, evden ağlamış ve üzgün çıktı. Başka bir örnek verelim; ailenizle birlikte bir restorana gittiniz, garson geldi ve ne yiyeceğinizi sordu. Çocuğunuz tam kendi istediği bir yemeği garsona söyleyecekken garson size döndü ve dedi ki ‘küçük hanım/bey ne tercih eder?’ Siz de çocuğunuzun yemesini istediğiniz bir yemek seçtiniz ve garsona sipariş verdiniz. Diğer bir örneği de şu şekilde verebiliriz; hayaliniz keman çalmaktı ama küçükken bu hayali gerçekleştiremediniz, onun yerine ben çalamadım ama çocuğum çalsın düşüncesiyle hep hayal kurmuş olabilirsiniz. Çocuğunuz da o yüzmeyi çok seviyor. Oturup bir karar verdiniz, çocuğunuzu keman kursuna göndermek en iyisiydi.

Yukarıdaki örneklerin hepsinde çocuğumuz için en iyi olan, onun yararına olan seçimler yaptığımızı düşünüyoruz. Fakat hangi yemeği seçeceğini, o günkü ruh haline göre hangi renk kazağını giymek isteyeceğini ya da hangi aktiviteyi yapmaktan daha çok keyif alacağını aslında kendisine hiç sormadık. Onun için iyi olacağını düşündüğümüz seçimler yaptık. Aslında o da içten içe belki de kendi seçimlerinin önemsiz olduğunu, bir zamandan sonra da ailesinin kendi yerine karar verebileceğini düşündü ve hatta bundan sonraki yaşantısında da belki de onun yerine toplumdan başka birilerinin kendisi yerine karar alabileceğini içselleştirebilir.

Çocukların katılımlarını desteklerken bir önemli nokta da sınırları iyi belirlemektir. Çocuğun verdiği kararlar çocuğun olgunluk ve gelişim düzeyi ile dikkate alınmalı, ortak bir karar verilmeli, çocuğun kendisinin ve başkalarının sınırlarını tanımasına olanak sağlanmalıdır.

Unicef, katılım el kitabında çocuklara yönelik bazı oyun önerilerinde bulunmuştur. İnsan Bingosu, Köpek Balıkları, Rüzgar Üflüyor, Benzerlikler ve Farklılıklar, Köpek Balıkları, Artılar ve Eksiler, Baklava Sıralaması, Neden, neden, neden, Nasıl, nasıl, nasıl? Bu oyunlara örnek verilebilir (UNİCEF, 2009). Bu oyunlar çocukların fikirlerini açıklamalarını sağlama, grupla karar verme, çocukların ve ailelerin katılımla ilgili farkındalıklarını destekleme gibi amaçlara yöneliktir.

Okul öncesi döneme uygun, çocukların haklarına yönelik bazı kitaplar bulunmaktadır. Çocukların Hakları Var, Yazar; Süleyman Bulut- Can Yayınları. Bu seri çocuk hakları maddelerini çocukların anlayabileceği bir dilde tek tek ele almaktadır. Ayrıca çocuklara yönelik diğer kitaplar; Çocuk Hakları, Yazar; Aleix Cabrera- Tubitak Yayınları, Kız Çocuk Hakları Bildirgesi - Yapı Kredi Yayınları; Erkek Çocuk Hakları Bildirgesi - Yapı Kredi Yayınları, Çocuk Olmaya Hakkım Var- Yapı Kredi Yayınları olarak örneklendirilebilir.

Kendine güvenen, düşüncelerinin önemini bilen, farklılıklara saygı duyan, demokratik tutum geliştiren, sorumluluklarının bilincinde olan ve sorumluluklarını yerine getiren geleceğin yetişkinleriyle karşılaşmak ümidi ile…

Arş. Gör. Uğur Hassamancıoğlu

Sağlık Bilimleri Yüksekokulu

Çocuk Gelişimi Lisans Programı

 

 

Kaynakça

Gültekin, M., Gürdoğan Bayır, Ö., & Balbağ, N. L. (2016). Haklarımız var: çocukların gözünden Çocuk Hakları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 971-1005.

Gürkan, T., Koran, N. (2014). 36-72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programının Çocuğun Katılım Hakkına Yer Verme Durumu Açısından İncelenmesi, Journal of Teacher Education and Educators, 203-226

Karaman-Kepenekci, Y., & Aslan, C. (2011). Okul öncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.

Turan, S. (2011). Masalların çocuk hakları bağlamında çözümlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara

Türkyılmaz, M., & Kuş, Z. (2014). İlköğretim 100 Temel Eserde çocuk hakları. Uluslar arası Avrasya Sosyal Bilimleri Dergisi , 39-63.

UNİCEF. (2007). Çocuk Hakları Sözleşmesi. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme Uygulama El Kitabı.

UNİCEF. (2009). Çocuk katılımı el kitabı. UNİCEF. Erişim Adresi: http://www.unicef.org.tr/files/bilgimerkezi/doc/cocuk-katilimi-el-kitabi.pdf




E-Bülten Kayıt

Montessori Anaokulu hakkında bilgi almak için e-posta adresinizi bırakın.

Onay vermeden bu işlemi gerçekleştiremezsiniz
Kapadokya Üniversitesi veri sorumlusu sıfatıyla, verdiğiniz kişisel verilerin gizliliğini 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununa (KVKK) uygun olarak ve büyük bir hassasiyetle koruyacaktır. Kişisel verileriniz, KVKK’ya uygun olarak işlenecek, sizleri Kapadokya Üniversitesi hakkındaki gelişmelerden e-posta veya telefon yoluyla haberdar etmek için kullanılacaktır. Detaylı bilgi için tıklayınız