İnsan sosyal bir varlıktır ve doğumla birlikte dış dünyası ile iletişime ve etkileşime girmeye başlar. İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerden biri de konuşma yeteneğidir. Erken dönemde bebek bu yetiyi kullanarak doğal süreç içersinde biyolojik ve zihinsel gelişimiyle birlikte dili kullanmaya ve konuşmaya başlar.
Dil, insanlığın gelişim sürecindeki en önemli sosyal araçlarından biri olmakla birlikte oldukça karmaşık ve soyut bir yapıya sahiptir. Bu yönüyle dilin tam olarak kazanılması ve kullanılması oldukça uzun yıllara yayılmakta hatta ömür boyu sürmektedir.
Dil gelişiminde bireyin içinde bulunduğu çevre, etrafındaki modeller ve maruz kaldığı uyaranlar önemli bir etkendir. Ancak unutmamak gerekir ki çevre şartları ne kadar istenir düzeyde olursa olsun, biyolojik yapı yetersiz ise yani zekâ problemi ve konuşma engeline sebep olabilecek fizyolojik bir problem mevcutsa dil gelişiminde aksamalar olması kaçınılmazdır. Bu durumda uygun bir çevre ve biyolojik yapı ile dil gelişimi sağlıklı bir şekilde ortaya çıkıp ilerleyebilir.
Dil Gelişim Aşamaları
1. Yenidoğan Dönemi (0-2 Aylar), 2. Gığıldama Dönemi (2-4 Aylar), 3. Mırıldanma Dönemi (4-6 Aylar), 4. Mırıldanmanın Tekrarı Dönemi (7-9 Aylar), 5. Başkalarının Seslerini Taklit Dönemi (9-11 Aylar), 6. Tek Sözcüklü Dönem (12-18 Aylar), 7. İki Sözcüklü Cümleler Dönemi (18-24 Aylar), 8. Gramer Kurallarına Uygun Konuşma
Dil Gelişiminin Desteklenmesi
0-6 ay arasında iletişim becerilerinin desteklenmesi önemlidir. Günlük rutinleri oluşturan; beslenme, emme, banyo zamanlarında bebekle; sözel-sözel olmayan (göz kontağı, mimikler-jestler) dili kullanarak iletişime geçin (Yüzen Kitaplar, Pöti Kare Yayıncılık; banyo zamanlarında kullanılabilir), ona şarkı-ninni söyleyin (dil ile ilgili girdi verin), yüz ifadelerini taklit edin, kendince çıkardığı sesleri karşılıklı konuşmalara dönüştürün; bu sayede çıkardığı seslerin sizin için anlamlı olduğunu anlayacak ve iletişimi karşılıklı olarak desteklemiş olacaksınız. Erken dönemde, karşıt renklerin bulunduğu kartları tercih edebilirsiniz.
Materyal Önerileri; Bebek Uyarım Kartları, Ayben Yayınevi; Bebeğimin İlk Oyun Kartları, Edukids
6-12 ay arasında günlük rutinleri isimlendirin (Mehmet’in banyo zamanı gibi), parmak oyunları oynayın, nesnelerin işlevleri-isimleri hakkında bilgi verin, karşılaştığı farklı sesleri açıklayın (telefon, tren vb. ).
Kitap Önerileri; Kuklalı kitaplar (Parkta Oyun Zamanı, Pearson), sesli kitaplar (Neşeli Saklambaç Harr Harr,Pearson) tercih edilebilir.
12-18 ay arasında bebekler; basit-ezgili-kısa cümlelere daha çok dikkat ederler, onunla konuşurken; bu tarz cümleler kullanın. Taklitli oyunlar oynayın (hayvan ses taklidi, telefon konuşması taklidi), kelime dağarcığını geliştirmek için; nesneler-kitaplar ya da sözel dil kullanın (muz ya da çilek ister misin gibi).
Kitapları kullanırken, resimleri inceleyeceğiniz, kısa metinler tercih ediniz. Üzerinde gerçek nesnelerin bulunduğu oyun kartlarını da kullanabilirsiniz.
Kitap Önerileri; İlk Adımlar Dizisi, Net Turistik Yayınları; Sürpriz Kapaklı İlk 100 Sözcük, Remzi Kitabevi; Evde Çok İş Var, Net Çocuk.
18-24 ay arasında oyunda gerçek nesneler kullanarak farklı bağlamlarla ilgili konuşun (çay saati, yemek masası vb.), zaman kalıplarını kullanarak ona model olun (bugün işe gittim, yarın anneannene gideceğiz vb.), bu sayede hem iletişim kaliteli bir hal alacak hem de dil ile ilgili olarak çevresel uyaran almasını sağlayacaksınız. Müzik eşliğinde basit yönergeler içeren hareketli oyunlar oynayın.
Bu dönemde kafiyeli ve tekrarlı kitaplar hoşlarına gider. Aynı zamanda kavram içerikli kitaplar da tercih edilebilir
Kitap Önerileri; Bebek Koala Serisi, Mandolin Yayıncılık; İlk Kitap Setim, Doğan ve Egmont Yayıncılık; Tepeden Tırnağa, Kuraldışı Çocuk; Sesler Kitabı, Kaynak Çocuk.
.
Uğur Hassamancıoğlu
Kapadokya Üniversitesi
Çocuk Gelişimi Programı
Öğretim Görevlisi
Last modified: 17 Eylül 2025
